Technologie en de noodzakelijke digitale vaardigheden in WISEs: een stand van zaken

Dit artikel richt zich op technologie, digitalisering en digitale vaardigheden in WISEs (work integration social enterprises) in de 13 landen die deelnemen aan het B-WISE project. Het is gebaseerd op de resultaten van 403 live interviews en 175 vragenlijsten die online werden ingevuld tussen oktober en december van 2021. Een meer uitgebreid verslag (in het Engels) is terug te vinden in hoofdstuk zeven van het rapport: “Report on trends and challenges for work integration social enterprises (WISEs) in Europe. Current situation of skills gaps, especially in the digital area."

Relevantie van technologie en digitalisering voor WISEs

Uit bevragingen bij het management (directie, coördinatoren en ICT specialisten) kan afgeleid worden dat:

• De digitalisering van management processen (bv. werken in de cloud en digitalisering van facturatie) het belangrijkste domein is waarbinnen WISEs digitaliseren en technologieën implementeren.
• De digitalisering van productieprocessen (bv. ERP pakketten) het tweede belangrijkste domein is m.b.t. digitalisering.
• Technologische aanpassingen voor individuele werkplaatsen minder relevant wordt bevonden door WISEs, vandaag en in de toekomst.
• Artificiële Intelligentie (big data, Internet of Things…), rapid prototyping en assistieve technologieën zelden gebruikt worden.
• Grotere WISEs meer digitaliseringsprocessen hebben doorlopen. Schaalgrootte zal als gevolg daarvan een belangrijke factor zijn voor WISEs als ze verdere stappen willen zetten m.b.t. digitalisering en technologieën willen gaan implementeren.

Relevantie van digitale vaardigheden bij het management: noodzakelijke competenties en ontbrekende vaardigheden

Tijdens de interviews met managers van WISEs werd gepolst naar de relevantie van digitale vaardigheden bij zichzelf en bij collega’s met een vergelijkbare rol. Vijf competentiedomeinen werden bevraagd: (i) de beheersing van digitale content en datageletterdheid; (ii) de communicatie en samenwerking via digitale technologieën; (iii) het maken en bewerken van digitale content; (iv) het aanpakken van veiligheid in digitale omgevingen; en (v) het oplossen van digitale problemen. De interviews tonen de volgende resultaten:

• Er zijn geen belangrijke discrepanties tussen de relevantie van digitale vaardigheden bij het management (zie tabel 1) en de beheersing van die vaardigheden (zie tabel 2).
• Volgens het management zijn alle competentiedomeinen relevant voor managers.
• Managers beheersen bovendien de nodige vaardigheden binnen deze competentiedomeinen.

Relevantie van digitale vaardigheden bij begeleiders: noodzakelijke competenties en ontbrekende vaardigheden

Om een goede indruk te krijgen van de digitale vaardigheden van begeleiders bevatte de bevraging gericht naar managers ook een oordeel over de relevantie en het niveau van de digitale vaardigheden van begeleiders (werkvloerbegeleiders, trainers, jobcoaches…) binnen de WISE.. De beoordeling door het management leidde tot volgende resultaten:

• Volgens managers zijn volgende competentiedomeinen het meest relevant voor begeleiders:
  • Het managen van digitale content en datageletterdheid;
  • De communicatie en samenwerking via digitale technologieën.
• Volgens managers hebben 9,7% van de begeleiders geen digitale vaardigheden, 24,7% heeft een laag niveau van digitale vaardigheden, 30,4% beheerst de basis digitale vaardigheden en 22% heeft een hoog niveau van digitale vaardigheden.
• Meer dan 60% van de begeleiders beheerst de basis digitale vaardigheden of heeft een hoog niveau van digitale vaardigheden wat betreft de twee meest relevante competentiedomeinen. Er zijn bijgevolg geen opvallende discrepanties tussen relevantie van competentiedomeinen en beheersing van digitale vaardigheden.

Daarnaast werden de begeleiders tijdens een interview gevraagd om hun eigen niveau van digitale vaardigheden te beoordelen, zowel op het werk als thuis. Ze duidden aan of ze een bepaalde actie (op het werk en/of thuis) de laatste drie maanden uitvoerden. De zelfevaluatie omvatte zes categorieën: informatievaardigheden, communicatievaardigheden, probleemoplossende vaardigheden (A – basis en B – gevorderd), en softwarevaardigheden om digitale content te bewerken (A en B). Uit de resultaten kunnen volgende conclusies getrokken worden:

• Begeleiders hebben zowel thuis als op het werk digitale vaardigheden nodig en zetten die ook in.
• Het gebruik en het belang van digitale vaardigheden op het werk ligt hoog, maar begeleiders gebruik nog meer digitale vaardigheden in een privé-context.
• Enkel softwarevaardigheden om digitale content te bewerken (Word, Excel, Photoshop…) worden vaker ingezet op het werk dan thuis.

Relevantie van digitale vaardigheden bij werknemers met ondersteuningsbehoeften: noodzakelijke competenties en ontbrekende vaardigheden

Aan begeleiders werd gevraagd om de relevantie en de beheersing van digitale vaardigheden te beoordelen van de werknemers met ondersteuningsbehoeften in hun WISE. Deze beoordeling leidde tot volgende resultaten:

• In het algemeen zijn digitale vaardigheden weinig relevant voor werknemers met ondersteuningsbehoeften, volgens hun begeleiders.
• Begeleiders vinden volgende competentiedomeinen het meest relevant:
  • Beheersing van digitale content en datageletterdheid
  • Communicatie en samenwerking via digitale technologieën
• Volgens begeleiders hebben 13.8% van de werknemers met ondersteuningsbehoeften geen digitale vaardigheden, 28% heeft een laag niveau van digitale vaardigheden, 24.6% beheerst de basis digitale vaardigheden en 7.7% heeft een hoog niveau van digitale vaardigheden.
• Begeleiders geven aan dat de relevantie en de beheersing van digitale vaardigheden samenvallen, er ontbreken geen cruciale vaardigheden.

Ook de werknemers met ondersteuningsbehoeften beantwoordden een zelfevaluatie tijdens de live interviews. Deze evaluatie behandelde dezelfde zes categorieën van digitale vaardigheden als de zelfevaluatie van de begeleiders. Werknemers met ondersteuningsbehoeften gaven aan of ze een bepaalde actie uitvoerden (thuis of op het werk) in de laatste drie maanden. De zelfevaluatie laat duidelijk zien dat werknemers met ondersteuningsbehoeften in het algemeen thuis veel vaker digitale vaardigheden inzetten dan op het werk.

Trainen van digitale vaardigheden

• De meeste WISEs die werden geïnterviewd organiseren zelf geen training op digitale vaardigheden. Er zijn weliswaar enkele uitzonderingen: meer dan de helft van de geïnterviewde WISEs in Oostenrijk, Frankrijk, Spanje en Nederland organiseren zelf training op digitale vaardigheden.
• Hoe groter de WISE, hoe groter de kans dat de WISE training op digitale vaardigheden voorziet.
• De meeste trainingsinitiatieven met betrekking tot digitale vaardigheden richten zich tot het management. De deelname van werknemers met ondersteuningsbehoeften aan trainingen gericht op de beheersing van digitale vaardigheden ligt veel lager.
• Aangezien het management een hoog niveau van digitale vaardigheden heeft, beantwoorden de huidige trainingsinitiatieven aan hun noden.
• Doorgaans heeft slechts een klein aantal WISEs (16.9% van de geïnterviewden) partnerschappen opgezet met lokale of regionale organisaties om externe training mogelijk te maken voor werknemers met ondersteuningsbehoeften.

Conclusie: relevantie van digitale vaardigheden, noodzakelijke competenties, ontbrekende vaardigheden en training

• De relevantie van digitale vaardigheden en de beheersing ervan vallen grotendeels samen voor de drie doelgroepen.
• Het management heeft meest digitale vaardigheden nodig op het werk, er zijn vervolgens ook meer trainingsinitiatieven voor deze doelgroep. De trainingen sluiten goed aan bij hun behoeften, aangezien managers de relevante digitale vaardigheden goed beheersen.
• Begeleiders hebben tot op een zeker niveau digitale vaardigheden nodig. Ze behalen een  basis niveau of een hoog niveau van de relevante digitale vaardigheden.
• Tot slot kan vastgesteld worden dat werknemers met ondersteuningsbehoeften weinig digitale vaardigheden nodig hebben op het werk, wat overeenkomt met hun niveau van beheersing. Daarnaast zijn er weinig trainingsmogelijkheden voor deze doelgroep. De zelfevaluatie van werknemers met ondersteuningsbehoeften toont echter dat digitale vaardigheden vaak ingezet worden in een privécontext. Dit roept de vraag op of WISEs meer aandacht moeten besteden aan digitale vaardigheden in andere contexten buiten de werkvloer.