Στο πλαίσιο του Πακέτου Εργασίας 1 «Έρευνα – Σύγχρονη Πρόοδος», τοΕυρωπαϊκό Ερευνητικό Ινστιτούτο Συνεταιριστικών και Κοινωνικών Επιχειρήσεων - EURICSE, ανέδειξε ορισμένα σημαντικά ευρήματα σχετικά με το οικοσύστημα των Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) στην Ευρώπη, τις εργασιακές πολιτικές, τις ανάγκες και τις ελλείψεις σε δεξιότητες.
Η αγορά εργασίας: τάσεις και προκλήσεις
Η εργασία είναι ζωτικής σημασίας, τόσο για την ευημερία κάθε ανθρώπου, όσο και για τη σταθερότητα των κοινωνιών. Ωστόσο, σε αντίθεση με τις τυπικές παραδοχές των νεοκλασικών θεωρητικών μοντέλων, η αγορά εργασίας απέχει πολύ από το να είναι τέλεια. Από τη μία, υπάρχουν υποψήφιοι που διαθέτουν αυξημένα προσόντα και υψηλή κατάρτιση, οι οποίοι συνήθως έχουν καλές προοπτικές σταδιοδρομίας. Σε αντίθεση, άλλοι εργαζόμενοι, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο αποκλεισμού από την αγορά εργασίας, όπως για παράδειγμα οι εργαζόμενοι με ανάγκες υποστήριξης (Ε.Α.Υ.), δηλαδή, άτομα με αναπηρίες (ΑμεΑ), άτομα με διαταραχή χρήσης ουσιών, κατάδικοι και πρώην κατάδικοι, μακροχρόνια άνεργοι, άστεγοι, αιτούντες άσυλο, πρόσφυγες και μετανάστες, άτομα άνεργα, χωρίς εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση (NEETs), γυναίκες επιζώντες βίας, μέλη εθνικών μειονοτήτων και άτομα με χαμηλά προσόντα κ.α..
Από τη σύστασή τους, τα σύγχρονα κράτη πρόνοιας, έχουν υιοθετήσει εργασιακές πολιτικές για να υποστηρίξουν την εργασιακή ένταξη των Ε.Α.Υ.. Αυτές οι πολιτικές μπορούν να ταξινομηθούν σε τέσσερις κύριες ομάδες: (i) ρυθμιστικές πολιτικές, οι οποίες συνίστανται στην υιοθέτηση συστημάτων ποσοστώσεων, που υποχρεώνουν όλες ή ορισμένες επιχειρήσεις να προσλαμβάνουν ένα ελάχιστο ποσοστό προσωπικού από την κατηγορία τωνΕ.Α.Υ..(ii) Πολιτικές αποζημίωσης, οι οποίες αποζημιώνουν τις επιχειρήσεις για τη χαμηλότερη παραγωγικότητα των Α.Α.Υ..(iii) πολιτικές υποκατάστασης, με στόχο τη δημιουργία μιας «ειδικής αγοράς εργασίας»· και (iv) πολιτικές υποστηριζόμενης απασχόλησης, οι οποίες συνιστούν ένα μείγμα στρατηγικών που παρεμβαίνουν άμεσα, με ειδικούς εκπαιδευτές, ώστε να αντισταθμίσουν το κόστος επιλογής και κατάρτισης προσωπικού των επιχειρήσεων που ενσωματώνουν Ε.Α.Υ..
Ωστόσο, οι περισσότερες από αυτές τις πολιτικές αποδείχθηκαν ανεπαρκείς στο να εξασφαλίσουν μια ισορροπημένη κατανομή του διαθέσιμου εργατικού δυναμικού. Η ύπαρξη μεγάλων ομάδων ανέργων που κινδυνεύουν από κοινωνικό αποκλεισμό έχει ενθαρρύνει την αναζήτηση εναλλακτικών οδών επαγγελματικής ένταξης. Οι Κοινωνικές Επιχειρήσεις Ένταξης στην Εργασία (Κ.Ε.Ε.Ε. - WISEs) είναι ένα από τα πιο καινοτόμα και επιτυχημένα παραδείγματα σε αυτή την κατεύθυνση.
Με βάση μια προκαταρκτική ανάλυση των Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) σε όλα τα κράτη μέλη (ΚΜ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και μία εμπειρική έρευναπου περιλάμβανε τόσο δια ζώσης όσο και διαδικτυακές συνεντεύξεις που πραγματοποιήθηκα, στις 13 χώρες εταίρους του προγράμματος B-WISE, η έκθεση αναλύει τους κύριους παράγοντες, τα χαρακτηριστικά και τις αναπτυξιακές προοπτικές των Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs)στην ΕΕ. Επιπλέον, η έκθεση διερευνά τις ανάγκες σε δεξιότητες και τις ελλείψεις των εργαζομένων στις Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs), ειδικότερα όσον αφορά στον ψηφιακό τομέα.
Κοινωνικές Επιχειρήσεις Ένταξης στην Εργασία (Κ.Ε.Ε.Ε. – WISEs): κατευθύνσεις, χαρακτηριστικά και μοντέλα ένταξης.
Οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) είναι ένας θεσμικός μηχανισμός υποστηριζόμενης απασχόλησης που ευνοεί τους εργαζόμενους που υφίστανται διακρίσεις από τις συμβατικές επιχειρήσεις και τους παρέχει κατάλληλη εκπαίδευση για ένταξη στην εργασία. Χάρη στην τεχνογνωσία που έχει συσσωρευτεί από την εργασία με Ε.Α.Υ., οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) σχεδιάζουν οργανωτικά πλαίσια και διαδικασίες που ταιριάζουν στις ανάγκες των εργαζομένων και λαμβάνουν υπόψη τις δεξιότητες και τις δυνατότητές τους. Οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) είναι επιχειρήσεις με διττό ρόλο. Πέρα από την παραγωγή και διάθεση αγαθών και υπηρεσιών, παρέχουν επίσης υπηρεσίες υποστήριξης της ένταξης στην εργασία σε Ε.Α.Υ. που διαφορετικά θα αποκλείονταν από την αγορά εργασίας.
Σε ορισμένες χώρες (π.χ. Γαλλία, Ελλάδα και Ιταλία), οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) έχουν αναδυθεί από τη βάση, κυρίως χάρη στην αυτοοργάνωση των υποστηρικτών, των οικογενειών των Ε.Α.Υ. ή των ίδιων των Ε.Α.Υ.. Σε άλλες χώρες (π.χ. Βουλγαρία, Κροατία, Λιθουανία, Σλοβενία και Ισπανία), οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) έχουν προκύψει από παραδοσιακά προστατευόμενα εργαστήρια, τα οποία σταδιακά έχουν μετασχηματιστεί σε μονάδες με τη μορφή τηςεπιχείρησης και έχουν αρχίσει να συμπεριφέρονται όλο και περισσότερο σαν Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs).
Από την εμφάνισή τους, οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) έχουν αναπτύξει διαφορετικά μοντέλα εργασιακής ενσωμάτωσης. Ενώ ορισμένες Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) είναι δομημένες έτσι ώστε να δημιουργούν σταθερές θέσεις εργασίας για Ε.Α.Υ. εντός του ίδιου του οργανισμού (μοντέλο ολοκληρωτικής ένταξης), ορισμένες άλλες Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs), εκπαιδεύουν τους Ε.Α.Υ. στην εργασία, για να τους προετοιμάσουν να βρουν απασχόλησης στην τυπική αγορά εργασίας (μοντέλο μεταβατικής ένταξης). Μια τρίτη ομάδα Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs), έχει αναπτύξει ένα μοντέλο μικτής ένταξης. Διάφοροι παράγοντες εξηγούν την επιλογή ενός συγκεκριμένου μοντέλου ένταξης, συμπεριλαμβανομένων, της κατηγορίας των Ε.Α.Ε., των κινήτρων και των περιορισμών των εθνικών πολιτικών, των συνδέσεων των Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) με τις πολιτικές εργασίας και του βαθμού αλληλεπίδρασης των Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs)με άλλους πιθανούς εργοδότες.
Οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) δραστηριοποιούνται σε ένα ευρύ φάσμα οικονομικών τομέων. Ωστόσο, τη μερίδα του λέοντος αποτελούν οι υπηρεσίες έντασης εργασίας (πχ μεταποίηση, κατασκευές, καθαριότητα), που αφορούν θέσεις εργασίας με χαμηλή προστιθέμενη αξία, και απαιτούν χαμηλά επίπεδα εξειδίκευσης από την πλευρά των εργαζομένων.
Περιγραφή των Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs)
Η έκθεση χαρτογραφεί τη θεσμική οργάνωση τόσο των νομικά αναγνωρισμένων Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) όσο και αυτών που λειτουργούν «εξωθεσμικά», καθώς δεν ορίζονται νομικά ως Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs), ούτε θεωρούνται ως τέτοιες από τους ίδιους τους οργανισμούς.
Η νομοθεσία σχετικά με τις Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) διαφέρει σε μεγάλο βαθμό εντός της ΕΕ: ενώ σε ορισμένες χώρες (π.χ. Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιταλία, Πορτογαλία, Σλοβενία και Ισπανία) υπάρχει ένα ειδικό νομικό πλαίσιο που εφαρμόζεται για αυτές, σε άλλες χώρες (π.χ. Αυστρία, Εσθονία, Ιρλανδία, Κάτω Χώρες και Σουηδία), οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) χρησιμοποιούν κυρίως τις τυπικές νομικές μορφές, που δεν σχεδιάστηκαν ούτε ειδικά για αυτές, ούτε για κοινωνικές επιχειρήσεις γενικότερα. Επιπλέον, υπάρχουν χώρες (π.χ. Τσεχία, Δανία, Φινλανδία, Ουγγαρία, Λετονία, Λουξεμβούργο, Πολωνία, Ρουμανία και Σλοβακία) όπου η σχετική νομοθεσία για τις Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) είναι μάλλον αναποτελεσματική και οι νεοϊδρυθείσες Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) συνεχίζουν να χρησιμοποιούν νομικές μορφές που δεν έχουν σχεδιαστεί για αυτές. Σε ορισμένες χώρες, οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) είναι εγγεγραμμένες σε ειδικά μητρώα (π.χ. στη Σουηδία) ή είναι αναγνωρισμένες χάρη σε συγκεκριμένα προγράμματα χρηματοδότησης (π.χ. στην Αυστρία) ή ιδιωτικά σήματα πιστοποίησης (π.χ. στην Ολλανδία).
Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι σε χώρες όπως η Ιταλία, οι αλλαγές στη νομοθεσία ήταν ουσιαστικές ή/και απαραίτητες για την προώθηση της ανάπτυξης των Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) σε ευρεία κλίμακα. Τέλος, σε χώρες (π.χ. Βουλγαρία, Κροατία, Λιθουανία, Σλοβενία και Ισπανία) όπου τα προστατευμένα εργαστήρια έχουν μετατραπεί σε πλήρως ανεπτυγμένες επιχειρήσεις, οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) χρησιμοποιούν νομικές ή άλλες μορφές που είχαν αρχικά σχεδιαστεί για τα πρώτα.
Οι πόροι των Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs)
Η λειτουργία μίας Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) συνεπάγεται υψηλότερο κόστος παραγωγής (που σχετίζεται κυρίως με την εκπαίδευση και την επίβλεψη των ενσωματωμένων Ε.Α.Υ.) σε σύγκριση με τις συμβατικές επιχειρήσεις. Επιπλέον, οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) αδυνατούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε επιστρεπτέους πόρους, λόγω της μη κερδοσκοπικής φύσης τους. Για αυτούς τους λόγους, οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs), έχουν αναπτύξει ιδιόμορφα μοντέλα βιωσιμότητας που βασίζονται σε ένα μείγμα δημόσιων και ιδιωτικών πόρων, συμπεριλαμβανομένων μη χρηματικών συνεισφορών (π.χ. εθελοντικές συνεισφορές, δωρεές που λαμβάνονται από μέλη και περιουσιακά στοιχεία που διατίθενται από την κοινότητα), μη επιστρεπτέων πόρων (δημόσιους, όπως επιδοτήσεις και επιχορηγήσεις για την κάλυψη επενδύσεων σε πάγια στοιχεία ενεργητικού, την υποστήριξη για προσαρμογή και κατάρτιση στο χώρο εργασίας, και ιδιωτικούς, όπως αδιάθετα αποθεματικά που προκύπτουν από τον περιορισμό στη διανομή κερδών), επιστρεπτέων πόρων (π.χ. δάνεια από τράπεζες με κοινωνικό προσανατολισμό και ηθικές τράπεζες), φορολογικών πλεονεκτημάτων και πόρων από δραστηριότητες που παράγουν εισόδημα χάρη στην πώληση αγαθών και υπηρεσιών σε δημόσιους φορείς, ιδιώτες και συμβατικές επιχειρήσεις.
Όπως προέκυψε από την έρευνα του προγράμματος B-WISE, υπάρχει γενικά ανάγκη για πιο διευκολυντικά δημόσια συστήματα και πολιτικές. Η μεγάλη πλειονότητα των κρατών μελών της ΕΕ έχει πράγματι ασυνεχή και αποσπασματικά δημόσια συστήματα υποστήριξης, τα οποία δεν λαμβάνουν επαρκώς υπόψη την κοινωνική ευθύνη που αναλαμβάνουν οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs). Σε αρκετές χώρες, παρατηρείται μία δυσανάλογη πρόσβαση σε δημόσιους πόρους υποστήριξης, η οποία εξαρτάται από τις ομάδες-στόχους στις οποίες απευθύνονται οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs), με τα εκείνες που ενσωματώνουν ΑμεΑ να έχουν πρόσβαση σε ένα πιο γενναιόδωρο σύστημα υποστήριξης. Σε άλλες χώρες, μόνο συγκεκριμένοι τύποι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) επωφελούνται από ένα στοχευμένο σύστημα υποστήριξης, ενώ οι υπόλοιπες δεν έχουν καμία πρόσβαση σε μέσα υποστήριξης.
Πρότυπα χωρών: από τις παραδοσιακές εργασιακές πολιτικές έως τις Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs)
Οι χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα για τις Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις ομάδες: (i) Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (δηλαδή Βουλγαρία, Κροατία, Λετονία, Πολωνία, Ρουμανία και Σλοβενία), (ii) Νότια Ευρώπη (δηλαδή, Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία) και (iii ) Δυτική Ευρώπη (δηλαδή, Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία και Ολλανδία).
Στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) είναι η πιο αναγνωρισμένη κατηγορία κοινωνικών επιχειρήσεων. Σε αυτές τις χώρες, το θεσμικό πλαίσιο και η κρατική υποστήριξη των Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) δεν είναι αρκετά ικανοποιητικές, ενώ η ΕΕ έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη της ανάπτυξής τους.
Στη Νότια Ευρώπη, οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) έχουν ισχυρές ρίζες από τη μακρόχρονη παράδοση και λειτουργία των συνεταιρισμών και έχουν αναγνωριστεί θεσμικά και νομικά. Οι βασικές προκλήσεις που επηρεάζουν την ανάπτυξή τους, περιλαμβάνουν τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, την παρουσία ενός μεγάλου άτυπου τομέα εργασίας, τον υψηλό κατακερματισμό της αγοράς εργασίας και την ανεπαρκή ανάπτυξη ενεργών πολιτικών για την αγορά εργασίας.
Στη Δυτική Ευρώπη, οι ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας έχουν αναπτυχθεί σημαντικά, συμβάλλοντας αφενός στην επίτευξη υψηλότερων ποσοστών απασχόλησης και αφετέρου στη δημιουργία πιο ευέλικτων μορφών στην αγορά εργασίας. ΟιΚ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) είναι πλήρως ενσωματωμένες στο σύστημα πρόνοιας στην Αυστρία και το Βέλγιο, ενώ αντιμετωπίζονται όπως κάθε άλλη επιχείρηση στην Ολλανδία, όπου ισχύει το «ίσοι όροι ανταγωνισμού για όλες τις επιχειρήσεις».
Τεχνικές και μη τεχνικές (ήπιες) δεξιότητες (soft skills) στις Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs)
Ο στόχος της δια ζώσης εμπειρικής διερεύνησης του προγράμματος B-WISE ήταν να εντοπίσει τις ανάγκες σε δεξιότητες και τις σχετικές ελλείψεις των τριών ομάδων-στόχων: (i) των διευθυντικών στελεχών (π.χ., διευθυντές, συντονιστές τομέα και ειδικοί τεχνολογίας των πληροφοριών – Τ.Π.Ε.). (ii) των υποστηρικτών (π.χ. καθοδηγητές στην εργασία, εκπαιδευτές και μέντορες) και (iii) των Εργαζομένων με Ανάγκες Υποστήριξης – Ε.Α.Υ.. Βασιζόμενοι στο Ευρωπαϊκό πλαίσιο Δεξιοτήτων, Ικανοτήτων, Προσόντων και Επαγγελμάτων (ESCO), 403 εργαζόμενοι εξετάστηκαν, απαντώντας σε ερωτήσεις, προκειμένου να διερευνηθούν οι ικανότητες και οι ελλείψεις στις δεξιότητές τους.
Με βάση την έρευνα που διεξήχθη, για να επιτελέσουν την εργασία τους, τα διευθυντικά στελέχη πρέπει να κατέχουν ένα ευρύ φάσμα δεξιοτήτων διαχείρισης καθώς και δεξιοτήτων επικοινωνίας, συνεργασίας και δημιουργικότητας. Οι υποστηρικτές – οι οποίοι ασχολούνται με ποικίλες δραστηριότητες, από τον προγραμματισμό του χρόνου και του χώρου εργασίας μέχρι την παροχή βοήθειας στους Ε.Α.Υ. – χρειάζονται έναν συνδυασμό ειδικών (hardskills) και ήπιων (softskills) δεξιοτήτων. Κατά την άποψή τους, οι πιο σημαντικές δεξιότητες είναι αυτές που σχετίζονται με την εκπαίδευση και την υποστήριξη των Ε.Α.Υ.. Τέλος, σύμφωνα με τους Ε.Α.Υ., οι εργασιακές - τεχνικές δεξιότητες – όπως η διαλογή και η συσκευασία αγαθών, η καθαριότητα χώρων και η συναρμολόγηση προϊόντων – είναι απαραίτητες για την εκτέλεση των καθημερινών δραστηριοτήτων με ακρίβεια, ορθότητα και ανεξαρτησία.
Αν και δεν υπάρχει σημαντική απόκλιση ανάμεσα στις απαραίτητες δεξιότητες και σε αυτές που τελικά κατέχουν οι εργαζόμενοι, υπάρχει περιθώριο βελτίωσης και για τις τρεις ομάδες-στόχου, ειδικά για εκείνες τις δεξιότητες που θεωρούνται πιο σημαντικές. Σύμφωνα με τα διευθυντικά στελέχη και τους υποστηρικτές, οι ελλείψεις δεξιοτήτων οφείλονται κυρίως στην έλλειψη οικονομικών πόρων. Με βάση τις απαντήσεις των διευθυντικών στελεχών, οι εργαζόμενοι που διαθέτουν το απαιτούμενο προφίλ εργασίας είναι σπάνιοι, και αυτό παίζει επίσης ρόλο στην εξήγηση των ελλείψεων στις δεξιότητές τους. Αντίθετα, οι υποστηρικτές θεωρούν ότι η έλλειψη κατάλληλων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων αποτελεί βασικό αιτιολογικό παράγοντα. Τέλος, οι Ε.Α.Υ. εντοπίζουν ως τον πιο σημαντικό λόγο για τις ελλείψεις στις δεξιότητές τους, την έλλειψη χρόνου για την εκπαίδευσή τους σε αυτές.
Τα κενά στις δεξιότητες των διευθυντικών στελεχών και των υποστηρικτών επηρεάζουν αρνητικά την ικανότητά τους να βοηθούν στην επαγγελματική εξέλιξη, τόσο των Ε.Α.Υ. που ήδη εργάζονται, όσο και αυτών που θα ενταχθούν στην εργασία μελλοντικά.Ο κύριος προβληματισμός σχετικά με τους Ε.Α.Υ., είναι η αδυναμία τους να λειτουργήσουν με τρόπους που θα διασφαλίζουν την κατάλληλη ποιότητα ή/και ταχύτητα, κάτι που μπορεί να προκαλέσει καθυστερήσεις ή να υποβαθμίσει την ποιότητα των προϊόντων/υπηρεσιών που παρέχονται στους πελάτες. Η κατάρτιση θεωρείται ως το πιο σημαντικό μέτρο για την αντιμετώπιση των ελλείψεων σε δεξιότητες, αλλά η έλλειψη των πόρων που πρέπει να διατεθούν για την εκπαίδευση, εμποδίζει την οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων κατάρτισης, τις περισσότερες Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs). Επιπλέον, οι ερωτηθέντες υπογραμμίζουν την έλλειψη κατάλληλων εκπαιδευτικών προγραμμάτων που να είναι πλήρως προσαρμοσμένα για τις ειδικές απαιτήσεις σε δεξιότητες των Ε.Α.Υ..
Ελλείψεις στις τεχνολογικές και ψηφιακές δεξιότητες στις Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs)
Βασιζόμενη τόσο στα ευρήματα της δια ζώσης έρευνας όσο και της διαδικτυακής (με τη συμμετοχή 175 στελεχών), η μελέτη έδειξε πώς διαδικασίες σχετικές με την τεχνολογία και την ψηφιοποίηση – ειδικά σε μεγάλες Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs), στις οποίες το επίπεδο ψηφιοποίησης είναι υψηλότερο σε σύγκριση με μικρότερες – εφαρμόζονται σε μεγάλο βαθμό στη διαδικασία διαχείρισης (μέσω π.χ. χρήσης υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους και ηλεκτρονικής τιμολόγησης) και στην τυποποίηση των διαδικασιών παραγωγής (μέσω π.χ. τεχνολογιών όπως πακέτα λογισμικού για συστήματα επιχειρησιακού σχεδιασμού). Αντίθετα, ορισμένες προηγμένες τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη, οι εφαρμογές ταχείας ανάπτυξης πρωτοτύπων και οι υποστηρικτικές τεχνολογίες θεωρούνται λιγότερο σχετικές.
Όσον αφορά συγκεκριμένα τις ψηφιακές δεξιότητες, φάνηκε ότι και στις τρεις ομάδες στόχους δεν υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των απαιτούμενων ψηφιακών δεξιοτήτων και του επιπέδου των ήδη υπαρχουσών. Τα διευθυντικά στελέχη είναι η κατηγορία των εργαζομένων στις Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) που χρειάζονται περισσότερο αυτές τις δεξιότητες. Αντίθετα, οι Ε.Α.Υ. χρειάζονται ελάχιστες ψηφιακές δεξιότητες για να πραγματοποιήσουν τα εργασιακά τους καθήκοντα και οι ψηφιακές δεξιότητες φαίνεται να είναι πιο σχετικές με τις δραστηριότητες της ιδιωτικής τους ζωής παρά με αυτές της εργασίας τους.
Όσον αφορά τις τεχνικές (hardskills) και τις «ήπιες» (softskills) δεξιότητες, υπάρχει περιθώριο βελτίωσης των ψηφιακών δεξιοτήτων για τις τρεις ομάδες-στόχους. Ωστόσο, έχει εντοπιστεί μια δυσκολία στην εύρεση κατάλληλων εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τη γεφύρωση αυτών των κενών, ειδικά για τους Ε.Α.Υ..
Αναπτυξιακές τάσεις και προκλήσεις
Σε όλες τις χώρες όπου δραστηριοποιούνται, οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs), έχουν επιδείξει την ικανότητά τους να δίνουν λύσεις σε σημαντικά προβλήματα, αναφορικά με τον αποκλεισμό από την εργασία, που επηρεάζουν τις σύγχρονες οικονομίες και που οι παραδοσιακές πολιτικές της αγοράς εργασίας είχαν αποδειχθεί ανίκανες να αντιμετωπίσουν. Παρά την επιτυχία τους, το δυναμικό των Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) απέχει ακόμη πολύ από το να αξιοποιηθεί πλήρως.
Η παρουσία των Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) έχει αυξηθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες και νέοι νόμοι που αναγνωρίζουν θεσμικά τις Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) – ιδίως μέσω νομικών πλαισίων – έχουν θεσπιστεί από έναν αυξανόμενο αριθμό κρατών μελών της ΕΕ. Αξιοσημείωτη είναι, επίσης, η τάση θεσμοθέτησης των Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) μέσω αναπροσαρμογής της νομοθεσίας που αφορά τους συνεταιρισμούς, πρακτική που χρησιμοποιείται ευρέως σε χώρες που διακρίνονται από μακρόχρονη συνεταιριστική παράδοση.
Σε μερικές χώρες, η ίδρυση Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) εκ του νόμου είναι πολύ χαμηλή, και αυτό μπορεί να αναχθεί σε δύο κύριους παράγοντες: τον χαμηλό βαθμό εμπλοκής των Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) στη διαμόρφωση των θεσμικών πλαισίων και την αδυναμία των υπευθύνων χάραξης πολιτικής να εντοπίσουν όλους τους τύπους οργανισμών που μπορεί να θεωρηθούν Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs).
Συνολικά, υπάρχει μια τάση προς διεύρυνση των ομάδων-στόχων των Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs): στο παρελθόν, τα άτομα με αναπηρία ήταν η μόνη ομάδα που θεωρούνταν ως μειονεκτούσα, ενώ τα τελευταία χρόνια, η έννοια του μειονεξίας σταδιακά διευρύνθηκε, ώστε να συμπεριλάβει ένα ευρύτερο φάσμα ευάλωτων εργαζομένων.
Μια άλλη σημαντική νέα τάση που εντοπίστηκε είναι ότι, την τελευταία δεκαετία, οι τομείς που δραστηριοποιούνται οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) διευρύνθηκαν προοδευτικά σε τομείς –όπως εκείνοι που σχετίζονται με τις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας - Τ.Π.Ε., τον πολιτισμό και τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς– με υψηλότερη προστιθέμενη αξία.
Πέρα από αυτά, η ανάλυση επιβεβαιώνει ότι για την πλήρη εκμετάλλευση της προστιθέμενης αξίας των Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs), απαιτείται ένα πιο ευνοϊκό περιβάλλον. Ειδικότερα, υπάρχει ανάγκη για περισσότερο διευκολυντικά δημόσια συστήματα και πολιτικές. Ωστόσο, οι οδηγίες της ΕΕ του 2014 για τις δημόσιες συμβάσεις, αποτελεί μία σημαντική τέτοια πολιτική που δίνει νέες ευκαιρίες πρόσβασης στην αγορά για τις Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs).
Επιπλέον, ορισμένες Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) πειραματίζονται σε καινοτόμες στρατηγικές με σκοπό τη βελτίωση της ικανότητάς τους να εντάσσουν άτομα στην εργασία. Μεταξύ των πιο καινοτόμων, αναφέρονται οι συνεργασίες ανάμεσα σε Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) και σε συμβατικές επιχειρήσεις, οι οποίες αποτελούν μία ευρέως διαδεδομένη στρατηγική σε ορισμένες χώρες, αποτελώντας και μέρος συγκεκριμένων θεσμικών ή/και πολιτικών προγραμμάτων, όπως είναι τα συστήματα ποσοστώσεων. Αξίζει επίσης να αναφερθεί και η τάση δημιουργίας δικτύων μεταξύ των Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs).
Όσον αφορά την ανάπτυξη δεξιοτήτων, οι Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες προκλήσεις. Το επίπεδο των δεξιοτήτων των τριών ομάδων εργαζομένων που στοχεύει η εμπειρική μας διερεύνηση φαίνεται να είναι μάλλον καλό. Ωστόσο, τα δεδομένα δείχνουν ότι υπάρχει σημαντικό περιθώριο βελτίωσης στην κάλυψη συγκεκριμένων ελλείψεων σε δεξιότητες, η μη κάλυψη των οποίων θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ικανότητα των Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) να βοηθήσουν τους Ε.Α.Υ. που απασχολούν ή θα απασχολήσουν στο μέλλον. Οι δραστηριότητες κατάρτισης θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικές, αλλά η έλλειψη χρόνου και πόρων – ειδικά σε μικρές Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs) – που πρέπει να διατεθούν για αυτές εμποδίζει την οργάνωση και υλοποίησή τους. Όσον αφορά συγκεκριμένα στους Ε.Α.Υ., απαιτούνται στοχευμένα προγράμματα εκπαίδευσης, σχεδιασμένα με βάση τις ανάγκες και τις δυνατότητές τους.
Αναφορικά με τις ψηφιακές δεξιότητες, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι δεν υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις ανάμεσα στο επίπεδο των απαιτούμενων δεξιοτήτων και στο επίπεδο που κατέχουν οι εργαζόμενοι και των τριών ομάδων-στόχων. Αξίζει να σημειωθεί ότι ειδικά για τα Ε.Α.Υ., οι ψηφιακές δεξιότητες φαίνεται να αποκτούν μεγαλύτερη χρησιμότητα στις δραστηριότητες της ιδιωτικής ζωής σε σύγκριση με τις εργασιακές δραστηριότητες.
Τέλος, μια άλλη σημαντική τάση που προέκυψε είναι ότι το επίπεδο ψηφιοποίησης είναι υψηλότερο στις μεγαλύτερες Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs). Ωστόσο, τεχνολογίες όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, οι εφαρμογές ταχείας ανάπτυξης πρωτοτύπων και η υποστηρικτική τεχνολογία θεωρούνται λιγότερο σχετικές και ως εκ τούτου χρησιμοποιούνται σπάνια στις Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs). Παρόλα αυτά, πρόκειται για σημαντικές τεχνολογίες, κυρίως για την προσαρμογή των εξατομικευμένων χώρων εργασίας των E.A.Y., και οι δυνατότητές τους θα πρέπει να αξιοποιηθούν πλήρως από τις Κ.Ε.Ε.Ε. (WISEs).